کیت بیوشیمی فسفر – شرکت من

---

---

مقدمه

انرژی، تنظیم اسید و باز و عملکرد سلولی است. اندازه‌گیری فسفر سرم برای تشخیص و پایش بیماری‌های کلیوی، اختلالات استخوانی، و اختلالات اسید-باز کاربرد رایج دارد.

حدود 80–85% فسفر بدن در استخوان‌ها به صورت هیدروکسی‌آپاتیت وجود دارد، بقیه در مایعات داخل سلولی و کمتر از 1% در خارج سلول (پلاسما) است.

بیوشیمی

شکل عمده در سرم: فسفات غیرآلی (Inorganic Phosphate, Pi)

تنظیم فسفر: توسط کلیه، پاراتورمون (PTH)، ویتامین D، FGF23، رژیم غذایی و عملکرد استخوان

کاربردهای بالینی

.: ارزیابی عملکرد کلیوی (شایع‌ترین علت افزایش فسفات)

.: بررسی هیپرپاراتیروئیدیسم و هیپوپاراتیروئیدیسم

.: پایش بیماری‌های متابولیک استخوان (استئومالاسی، نرمی استخوان، راشیتیسم، هیپرفسفاتمی خانوادگی)

.: پایش بیماران تحت شیمی درمانی (تومور لیسیس سندرم) یا پس از پیوند کلیه

بررسی اسیدوز یا آلکالوز متابولیک

روش‌های آزمایشگاهی

روش کلاسیک و رایج: روش مولیبدات آمونیوم (Ammonium Molybdate Method)

اصل: واکنش فسفر غیرآلی با معرف مولیبدات آمونیوم در محیط اسیدی تشکیل کمپلکس فسفومولیبدات که رنگ آبی تولید می‌کند و جذب آن در طول موج 340-360 نانومتر اندازه‌گیری می‌شود.

نمونه: سرم صبح ناشتا، اجتناب از همولیز (فسفر داخل سلولی زیاد است)، پلاسما با ضدانعقاد EDTA یا سیترات مناسب نیست (فسفات را کمپلکس می‌کند).

شرایط نگهداری: در صورت تاخیر در انجام، نمونه سرد نگهداری شود.

محدوده نرمال فسفر سرم

طبق Mayo Clinic (سال 2024):

گروه سنی	محدوده مرجع (mg/dL)	واحد SI (mmol/L)
بزرگسالان	2.5 – 4.5	0.81 – 1.45
کودکان	4.0 – 7.0	1.29 – 2.26

منبع: Mayo Clinic Laboratories – Phosphorus, Serum

علل هیپرفسفاتمی و هایپوفسفاتمی

علل هیپرفسفاتمی (Hyperphosphatemia: فسفر بالا)

.: نارسایی کلیه (شایع‌ترین علت)

.: هیپوپاراتیروئیدیسم (کاهش PTH)

.: افزایش جذب روده‌ای یا مصرف زیاد فسفر (فرآورده‌های دارویی یا سرم فسفات)

.: تخریب حاد سلولی (تومور لیسیس، همولیز شدید، رابدومیولیز)

.: اسیدوز متابولیک

.: مصرف ویتامین D زیاد

علل هیپوفسفاتمی (Hypophosphatemia: فسفر پایین)

.: هیپرپاراتیروئیدیسم (افزایش PTH)

.: آلکالوز تنفسی یا متابولیک

.: سوءتغذیه یا سوءجذب

.: مصرف زیاد انسولین یا فیدینگ سریع (Refeeding syndrome)

.: دیابت کنترل نشده، عفونت‌های شدید، اووروتریشن

.: اتلاف کلیوی (Fanconi syndrome, diuretics)

عوامل پیش‌آنالیتیک و تداخلات آزمایشگاهی

.: همولیز: منجر به افزایش کاذب فسفر سرم می‌شود.

.: حضور آنتی‌کواگولانت‌های محتوی فسفات (EDTA، هیپارین لیتیم): مناسب نیست.

.: داروها: فسفر سرم توسط برخی داروها (انسولین، دیورتیک‌ها، آنتی‌اکاسیدها حاوی آلومینیوم،… ) دستخوش تغییر می‌شود.

.: زمان نمونه‌گیری: فسفر سرم دارای ریتم شبانه‌روزی است؛ صبحانه فسفر را کاهش می‌دهد.

نکات تفسیر و ارتباط با سایر آزمایشات

تفسیر صحیح فسفر باید همزمان با کلسیم، منیزیم، PTH و عملکرد کلیه انجام شود.

نسبت Ca × P (کلسیم ضربدر فسفر ، mg²/dL²) در بیماران کلیوی اهمیت دارد (افزایش بیش از حد: خطر کلسیفیکاسیون بافت‌ها).

نوزادان و کودکان بالاترین مقادیر فسفر را دارند، که با افزایش سن کاهش می‌یابد.

جمع‌بندی

فسفر سرم اندکس کلیدی برای ارزیابی وضعیت کلیوی، استخوانی و برخی حالات اورژانسی متابولیک است. تفسیر آن بدون توجه به وضعیت کلی بیمار و دیگر آزمایشات مرتبط (کلسیم، PTH، منیزیم) کامل نیست. آگاهی از شرایط نمونه‌گیری و عوامل مداخله‌گر برای صحت نتایج آزمایش ضروری است.