کیت بیوشیمی آهن – شرکت من

مقدمه

آهن یک عنصر حیاتی برای سنتز هموگلوبین و عملکرد طبیعی بدن است. سنجش آهن سرم به همراه فریتین، ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) و اشباع ترانسفرین نقش مهمی در ارزیابی کم‌خونی‌ها، اختلالات متابولیک آهن و غربالگری بیماری‌های مزمن دارد.

مبانی بیوشیمیایی و فیزیولوژیک

آهن سرم عمدتاً به صورت متصل به پروتئین ترانسفرین در پلاسما وجود دارد.

کسر کوچکی در فرم آزاد (Fe³⁺) قابل اندازه‌گیری است و بقیه عمدتاً در هموگلوبین، میوگلوبین و آنزیم‌ها ذخیره است.

سطح آهن سرم معمولاً بیانگر تعادل بین جذب، ذخیره‌سازی و مصرف آهن است و باید همراه با سایر پارامترها تفسیر شود.

کاربردهای بالینی تست آهن سرم

.: تشخیص کم‌خونی‌های فقر آهن و آنمی‌های میکروسیتی

.: افتراق بین کم‌خونی‌های فقر آهن با آنمی‌های ناشی از بیماری مزمن یا بارگذاری آهن

.: ارزیابی هموکروماتوز (افزایش جذب آهن)

.: پایش روند درمان کم‌خونی و پاسخ به تجویز مکمل آهن

روش آزمایشگاهی (Laboratory Method)

روش استاندارد رایج: Colorimetric (Spectrophotometric) Method – Ferene/Ferrozine Method

مراحل کلی

نمونه‌گیری

نمونه خونی ناشتا (ترجیحاً صبح) – لوله بدون ضد انعقاد (سرم) یا با ضد انعقاد هپارین.

از تماس نمونه با فلزات (مخصوصاً آهن) باید اجتناب شود.

اصول سنجش

آهن موجود در سرم معمولاً متصل به ترانسفرین است (Fe³⁺).

در مرحله اول، آهن توسط محلول اسیدی از ترانسفرین آزاد می‌شود.

سپس با عامل احیاکننده (معمولاً هیدروکسیل‌آمین) به فرم Fe²⁺ احیا می‌شود.

یون Fe²⁺ با معرف رنگ‌ساز (Ferene یا Ferrozine) واکنش داده و کمپلکس رنگی ارغوانی ایجاد می‌کند.

شدت رنگ متناسب با غلظت آهن بوده و در طول موج 562 تا 595 نانومتر توسط اسپکتروفتومتر سنجیده و به صورت μg/dL یا μmol/L گزارش می‌شود.

میزان نرمال معمولاً 60–170 μg/dL (بزرگسالان) است.

سایر پارامترهای مهم مرتبط

TIBC (ظرفیت کل اتصال به آهن): قابلیت کلی سرم برای باندینگ با آهن (اغلب منعکس‌کننده سطح ترانسفرین)

% اشباع ترانسفرین: (Serum Iron/TIBC) × 100، مهم در افتراق کم‌خونی‌ها

فریتین: شاخص ذخیره آهن بدن

مقادیر نرمال براساس مایو کلینیک (May 2024)

بر اساس Mayo Clinic Laboratories:

افزایش و کاهش سطح آهن

دلایل افزایش سطح آهن سرم (Iron Overload)

.: هموکروماتوز (ارثی یا ثانویه)

.: مسمومیت با آهن (اکثر در کودکان)

.: همولیز شدید

.: مصرف بیش از حد مکمل آهن

.: هپاتیت حاد و آسیب بافتی

دلایل کاهش سطح آهن سرم

.: کم‌خونی فقر آهن (Iron deficiency anemia)

.: خونریزی مزمن (گوارشی، قاعدگی زیاد، اهدا مکرر خون)

.: بیماری‌های مزمن التهابی (سرکوب پاسخ جلب آهن)

.: بارداری

نکات و ملاحظات تفسیر

نوسان روزانه: سطح آهن در روز نوسان دارد (بالاترین در صبح).

اندازه‌گیری مقطعی: به‌تنهایی اختصاصی نیست و باید با TIBC، درصد اشباع، فریتین و شرح حال بالینی تفسیر شود.

تأثیر داروها و شرایط فیزیولوژیک: استروئیدها، آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد بارداری‌ها و حاملگی سطح آهن را تغییر می‌دهند.

همولیز نمونه: می‌تواند موجب افزایش کاذب آهن به علت آزاد شدن آهن از گلبول‌های قرمز شود.

مصرف اخیر مکمل آهن: ارزش‌گذاری را با تداخل مواجه می‌کند.

جمع‌بندی

تست آهن سرم ابزاری پایه در ارزیابی کم‌خونی و اختلالات متابولیسم آهن است، اما تفسیر آن باید همراه پارامترهای مکمل مانند فریتین و TIBC انجام شود تا تشخیص دقیق افتراقی بر اساس شرایط بالینی بیماران صورت گیرد. توصیه می‌شود در نمونه‌گیری و پذیرش نمونه‌ها تمام استانداردهای روز آزمایشگاهی از جمله اجتناب از همولیز، پرهیز از تداخلات دارویی و نمونه‌گیری صبحگاهی رعایت شود.