کیت CH50 به روش SRID – بهار افشان

مقدمه

آزمایش CH50 (Hemolytic Complement Assay) یک روش مهم برای ارزیابی عملکرد مسیر کلاسیک کمپلمان است که نقش کلیدی در ایمنی ذاتی و پاسخ‌های ایمونولوژیک دارد. کمپلمان شامل مجموعه‌ای از پروتئین‌هاست که به‌صورت زنجیره‌ای فعال می‌شوند تا پاسخ همولیتیک یا فاگوسیتیک را تحریک کنند. CH50 میزان فعالیت همولیتیکِ این کمپلکس پروتئینی را اندازه‌گیری می‌کند.

تعریف CH50

CH50 نشان‌دهنده مقدار کمپلمان موجود در نمونه سرم است که می‌تواند گلبول‌های قرمز حساس‌شده را به‌طور کامل لیز کند. نتایج این تست معمولاً به‌صورت واحدی بیان می‌شود که میزان کمپلمان لازم برای لیز 50 درصد سلول‌های هدف مشخص شده را نشان می‌دهد.

دلایل کاهش و افزایش CH50

کاهش CH50

کاهش فعالیت CH50 اغلب نتیجه کمبود یا نقص در پروتئین‌های کمپلمان یا غیرفعال شدن سیستم کمپلمان است. دلایل اصلی عبارتند از:

نقص‌های ژنتیکی پروتئین کمپلمان: کمبود مادرزادی یا جهش در اجزای کمپلمان مانند C1، C4، یا C3.

مصرف بیش‌ازحد کمپلمان: در شرایط بیماری خودایمنی یا ایمنی بیش‌فعال مانند:

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

گلومرولونفریت

آرتریت روماتوئید

بیماری‌های عفونی: مانند سپسیس و عفونت‌های باکتریایی که منجر به مصرف پروتئین‌های کمپلمان می‌شوند.

بیماری‌های نقص ایمنی: اختلال در فعالیت کمپلمان به دلیل کمبود یا نقص، مثل کمبود C4 یا کمبود C3.

اختلالات کبدی: کبد محل تولید کمپلمان است، بنابراین بیماری‌هایی مانند سیروز یا هپاتیت ممکن است باعث کاهش CH50 شوند.

فعالیت بیش‌ازحد مسیر آلترناتیو کمپلمان: شرایطی مانند سندرم‌های همولیتیک اورمیک (HUS) یا پورپورای ترومبوتیک ترومبوسایتوپنیک (TTP).

افزایش CH50

افزایش CH50 کمتر شایع است و معمولاً نشان‌دهنده فعالیت بیش‌ازحد کمپلمان یا افزایش پروتئین‌های کمپلمان است. دلایل اصلی عبارتند از:

پاسخ‌های ایمنی فعال: پاسخ شدید ایمونولوژیکی به عفونت‌ها (مانند عفونت ویروسی یا باکتریایی).

حالات التهابی عمومی: بیماری‌هایی که باعث افزایش تولید کمپلمان توسط کبد می‌شوند، مانند بیماری‌های مزمن التهابی.

استرس اکسیداتیو: تحریک مسیر کلاسیک کمپلمان در شرایط استرس می‌تواند CH50 را افزایش دهد.

داروها: برخی داروها که مسیر کمپلمان را تحریک می‌کنند، ممکن است CH50 را افزایش دهند.

کیت تشخیص CH50

کیت‌های تشخیصی CH50 برای سنجش این شاخص در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود. این کیت‌ها شامل مواد و معرف‌هایی هستند که به کالیبراسیون و اندازه‌گیری دقیق فعالیت کمپلمان کمک می‌کنند.

روش SRID برای سنجش CH50

SRID یا Single Radial Immunodiffusion نوعی روش ایمنی کلاسیک است که برای اندازه‌گیری پروتئین‌های خاص مانند اجزای کمپلمان به‌کار می‌رود. این روش را می‌توان برای سنجش CH50 و اجزای فعال کمپلمان به‌صورت اختصاصی استفاده کرد.

مراحل انجام روش SRID

آماده‌سازی ژل آگار: ژل آگار حاوی آنتی‌بادی اختصاصی ضد اجزای کمپلمان (مثلاً ضد-C3 یا ضد-C4) تهیه می‌شود.

ایجاد چاهک‌ها: چاهک‌هایی در سطح ژل آگار ایجاد می‌شود که نمونه‌های سرم در آن قرار داده می‌شوند.

افزودن نمونه سرم: نمونه سرم بیمار در چاهک‌ها ریخته می‌شود.

دیفیوژن پروتئین: پروتئین‌های کمپلمان موجود در سرم به‌صورت شعاعی در ژل دیفیوژ شده و با آنتی‌بادی‌ها واکنش می‌دهند.

تشکیل حلقه رسوب: حلقه‌ای از رسوب در اطراف چاهک ایجاد می‌شود که اندازه‌ی آن متناسب با غلظت پروتئین کمپلمان است.

اندازه‌گیری: قطر حلقه رسوب با کمک استانداردهای کمپلمان مقایسه شده و غلظت کمپلمان تعیین می‌شود.

مزایا و محدودیت‌های SRID در سنجش CH50

مزایا

دقت بالا و اختصاصی بودن برای اجزای کمپلمان.

مناسب برای اندازه‌گیری غلظت کمپلمان در بیماری‌های با نقص کمپلمان.

محدودیت‌ها

نیاز به تجهیزات و محیط آزمایشگاهی استاندارد.

زمان‌بر بودن (در مقایسه با روش‌های سریع‌تر مانند اسپکتروفتومتری).

حساسیت کمتر برای غلظت‌های پایین اجزای کمپلمان.

جمع‌بندی

تست CH50 یک ابزار حیاتی برای ارزیابی عملکرد سیستم کمپلمان به‌ویژه مسیر کلاسیک است.

کاهش CH50 نشان‌دهنده بیماری‌های نقص ایمنی، شرایط مصرف بیش‌ازحد کمپلمان یا اختلالات کبدی است.

افزایش CH50، هرچند کمتر شایع است، بیشتر اثر پاسخ‌های ایمنی فعال یا تولید بیش‌ازحد کمپلمان است.

کیت‌های تشخیصی CH50 در آزمایشگاه‌ها برای اندازه‌گیری دقیق فعالیت کمپلمان به‌کار می‌روند.

روش SRID یکی از روش‌های ایمونولوژیک دقیق برای سنجش غلظت کمپلمان است ولی نیاز به تجهیزات و زمان طولانی دارد.