کیت رنگ آمیزی زیل نلسون – بهار افشان (آماده مصرف)

مقدمه

رنگ‌آمیزی زیل نلسون یکی از روش‌های پایه‌ای و بسیار مهم در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی است که عمدتاً برای تشخیص باکتری‌های اسیدفست (Acid-fast bacilli) از قبیل میکروب‌های مایکوباکتریوم، به‌ویژه مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (عامل بیماری سل)، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رنگ‌آمیزی به تشخیص میکروب‌هایی که دیواره سلولی ضخیم دارای اسید مایکولیک دارند، کمک می‌کند.

کاربرد کیت زیل نلسون

این کیت برای اهداف زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:

شناسایی مایکوباکتریوم‌ها

شناسایی و تایید وجود مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (عامل بیماری سل).

شناسایی دیگر مایکوباکتریوم‌ها مانند مایکوباکتریوم لپره (عامل بیماری جذام) و مایکوباکتریوم‌های غیر‌توبرکلوزیس (NTM).

تشخیص بیماری‌های عفونی

مناسب برای آزمایش مستقیم نمونه‌های بالینی:

خلط (Sputum)

مایعات بدن (مایع جنب یا آسیت)

بیوپسی‌های بافتی

استفاده در مواقعی که بیماری‌های عفونی باکتریایی مزمن (مثل سل یا جذام) مشکوک هستند.

بررسی میکروب‌های اسیدفست غیرمایکوباکتریال:

برخی باکتری‌های اسیدفست غیرمایکوباکتریال مثل نوکاردیا (Nocardia)

اجزای کیت رنگ‌آمیزی زیل نلسون

کیت استاندارد معمولاً شامل موارد زیر است:

فوشین پایه (Carbol Fuchsin): محلول اصلی رنگ‌دهی که باکتری‌های اسیدفست را قرمز می‌کند.

اسید الکل (Acid-Alcohol): برای دی‌کالرایز کردن (Remove Staining) سایر باکتری‌ها یا سلول‌های غیر اسیدفست استفاده می‌شود.

رنگ متیلن بلو (Methylene Blue): رنگ متقابل (Counterstain) که سلول‌های غیر اسیدفست را آبی رنگ می‌کند.

مراحل رنگ‌آمیزی زیل نلسون

رنگ‌آمیزی اولیه با کاربول‌فوشین: لام را با فوشین کربول (Carbol Fuchsin) پوشانده و با حرارت غیرمستقیم (روی شعله یا با حمام آب گرم) به داخل سلول‌ها نفوذ داده می‌شود.

شستشو: لام با آب شسته می‌شود.

دی‌کالرایز کردن با اسید-الکل:دلام را با محلول اسید الکل شسته تا رنگ از باکتری‌های غیر اسیدفست حذف شود.

رنگ‌آمیزی متقابل با متیلن بلو: به لام متیلن بلو اضافه شده تا سایر اجزای نمونه آبی رنگ شوند.

بررسی زیر میکروسکوپ نوری زیر میکروسکوپ، باکتری‌های اسیدفست قرمز و سایر اجزای نمونه آبی مشاهده می‌شوند.

کنترل کیفی (Quality Control) در استفاده از کیت زیل نلسون

برای اطمینان از نتایج صحیح، کنترل کیفی در هر مرحله ضروری است. مراحل کنترل کیفی شامل موارد زیر است:

استفاده از نمونه‌های مثبت و منفی

نمونه کنترل مثبت: برای چک کردن کارایی رنگ‌آمیزی و تطابق با استاندارد. معمولاً از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یا نمونه‌های استاندارد استفاده می‌شود.

نمونه کنترل منفی: لام بدون حضور باکتری‌های اسیدفست برای شناسایی نتایج اشتباه.

کنترل اجزای کیت

اطمینان از تازه بودن فوشین کربول (عدم رسوب)، اسید-الکل، و متیلن بلو.

بررسی تاریخ انقضا و شرایط نگهداری کیت.

روش فنی

حرارت‌دهی مناسب: حرارت بیش‌از‌حد یا کم می‌تواند باعث خطای آزمایش شود. حرارت باید به گونه‌ای باشد که کمک به نفوذ رنگ کند، اما باعث آسیب به نمونه یا بخار شدن رنگ نشود.

دی‌کالرایز کردن دقیق: زمان‌بندی مناسب دی‌کالرایز بسیار حیاتی است.

کالیبراسیون میکروسکوپ

میکروسکوپ باید کاملاً تمیز و لام‌ها باید با عدسی 100X (Immersion Oil) به‌ درستی بررسی شوند.

آموزش پرسنل

اپراتور باید آموزش‌های لازم را برای اجرای صحیح تکنیک رنگ‌آمیزی دیده باشد.

اشتباهات رایج در این روش

رنگ آمیزی ناقص: حرارت ناکافی یا حذف نشدن کامل رنگ اولیه.

دی‌کالرایز ضعیف یا بیش از حد: ممکن است موجب نتایج مثبت یا منفی کاذب شود.

آلودگی متقاطع: استفاده نادرست از ابزار یا سطوح، باعث بروز نتایج اشتباه می‌شود.

مزایا و محدودیت‌های کیت Ziehl-Neelsen

مزایا

حساسیت بالا برای باکتری‌های اسیدفست.

روش ارزان و قابل اعتماد.

کاربرد گسترده در تشخیص بیماری‌های عفونی.

محدودیت‌ها

وقت‌گیر بودن مراحل دستی.

نیاز به مهارت برای جلوگیری از خطا در نتایج.

رنگ‌آمیزی نمی‌تواند بین همه گونه‌های مایکوباکتریوم تفاوت قائل شود (نیازمند شناسایی بیشتر از طریق کشت و PCR).