کنترل Rh – بهار افشان

مقدمه

کنترل Rh در بانک خون شامل آزمایش‌های اختصاصی است که برای شناسایی وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن RhD (که مهم‌ترین آنتی‌ژن Rh است) در سطح گلبول‌های قرمز استفاده می‌شود. این کار با استفاده از معرف‌ها و تجهیزات مناسب انجام می‌شود. کنترل Rh به دو روش اصلی زیر انجام می‌شود:

روش مستقیم (Direct Rh Typing)

در این روش، وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن RhD بر روی سطح گلبول‌های قرمز بیمار یا اهداکننده بررسی می‌شود.

مراحل انجام کار

تهیه نمونه خون: نمونه خون بیمار یا اهداکننده جمع‌آوری می‌شود و گلبول‌های قرمز به‌عنوان نمونه آزمایشی آماده‌سازی می‌شوند.

اضافه کردن معرف ضد-D: یک یا دو قطره از معرف anti-D (آنتی‌بادی مونوکلونال یا پلی‌کلونال) به گلبول‌های قرمز اضافه می‌شود. معرف anti-D وظیفه تشخیص آنتی‌ژن RhD بر روی سطح گلبول‌های قرمز را دارد.

ترکیب نمونه: نمونه خون و معرف به‌آرامی با هم مخلوط می‌شوند و در دمای اتاق یا تحت شرایط مناسب (معمولاً چند دقیقه) انکوبه می‌شوند.

مشاهده آگلوتیناسیون (چسبیدن): اگر RhD مثبت باشد، آگلوتیناسیون (چسبیدن گلبول‌های قرمز به یکدیگر) قابل مشاهده خواهد بود. اگر RhD منفی باشد، هیچ تغییر یا واکنشی در ظاهر گلبول‌های قرمز دیده نمی‌شود.

تفسیر نتایج: وجود آگلوتیناسیون = RhD مثبت. نبود آگلوتیناسیون = RhD منفی.

روش غیرمستقیم (Indirect Rh Typing)

این روش معمولاً برای شناسایی آنتی‌بادی‌های ضد-Rh استفاده می‌شود و بیشتر در موارد خاص مانند بررسی حساسیت Rh (ایزوایمونیزاسیون) در مادران باردار Rh منفی به‌کار می‌رود.

مراحل انجام کار

تهیه سرم یا پلاسما بیمار: سرم یا پلاسما بیمار به‌عنوان نمونه آزمایشی تهیه می‌شود.

اضافه کردن معرف‌ها و گلبول‌های قرمز: گلبول‌های قرمز تستی با anti-D مناسب و سرم بیمار مخلوط می‌شوند.

انکوباسیون: ترکیب ایجادشده معمولاً برای مدت مشخصی در دمای 37 درجه‌ی سانتی‌گراد انکوبه می‌شود.

افزودن معرف آنتی‌هیومن گلوبولین (AHG): معرف AHG اضافه می‌شود تا اگر آنتی‌بادی ضد-D وجود داشته باشد، واکنش آگلوتیناسیون انجام شود.

مشاهده تغییرات: وجود آگلوتیناسیون نشان‌دهنده حضور آنتی‌بادی ضد-Rh در سرم بیمار است.

کنترل‌های کیفی حین آزمایش: برای اطمینان از دقت در نتایج، بانک خون همیشه کنترل‌های مثبت و منفی را انجام می‌دهد.

کنترل مثبت: استفاده از گلبول قرمز Rh مثبت همراه با معرف anti-D.

کنترل منفی: استفاده از گلبول قرمز Rh منفی و معرف anti-D.

موارد کاربرد روش‌های کنترل Rh

تطبیق خون: در انتقال خون برای اطمینان از اینکه خون اهداکننده با خون گیرنده سازگار است.

حاملگی‌ها: برای بررسی مادران Rh منفی و جلوگیری از بیماری همولیتیک نوزادان (HDN).

بررسی ایمنی: شناسایی آنتی‌بادی‌های ضد-Rh در موارد انتقال خون یا پیشگیری از ایزوایمونیزاسیون.

جمع‌بندی روش کار

کنترل Rh معمولاً با آزمایش‌های ساده و سریع روی گلبول‌های قرمز اهداکننده یا گیرنده (برای بررسی وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن RhD با استفاده از anti-D) انجام می‌گردد.

روش غیرمستقیم برای شناسایی آنتی‌بادی‌های احتمالی ضد-Rh در سرم استفاده می‌شود.

کنترل دقیق و استفاده از معرف‌های استاندارد و کنترل کیفی، دقت و اطمینان از نتایج را تضمین می‌کند.