پلیت TLC سایز 10 در 10 (بسته 5 عددی) – بهار افشان

مقدمه

پلیت TLC یا صفحه کروماتوگرافی لایه نازک (Thin Layer Chromatography plate)، جزء اصلی روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) است. این پلیت یک صفحه جامد و مسطح است که با یک لایه نازک از ماده جاذب به نام فاز ساکن (Stationary Phase) پوشانده شده است. از پلیت TLC برای جداسازی و شناسایی ترکیبات مختلف در یک مخلوط استفاده می‌شود، به‌خصوص در آزمایشگاه‌های شیمی، داروسازی، علوم زیستی و پزشکی قانونی.

اجزای اصلی پلیت TLC

پایه (Support)

پایه پلیت TLC، معمولاً از جنس شیشه، آلومینیوم یا پلاستیک ساخته می‌شود. پایه، ساختار محکمی را برای نگهداری لایه نازک فراهم می‌کند و به پلیت استحکام می‌بخشد. جنس پایه باید بی‌اثر باشد و با فاز ساکن یا فاز متحرک واکنش ندهد.

فاز ساکن (Stationary Phase)

فاز ساکن، یک لایه نازک از ماده جاذب که بر روی پایه پوشانده می‌شود. رایج‌ترین مواد جاذب عبارتند از سیلیکاژل (Silica gel)، آلومینا (Alumina) و سلولز (Cellulose).

سیلیکاژل (SiO₂·nH₂O): پرکاربردترین فاز ساکن است و برای جداسازی ترکیبات غیرقطبی تا قطبی متوسط مناسب است. دارای گروه‌های سیلانول (Si-OH) است که قطبیت ایجاد می‌کنند.

آلومینا (Al₂O₃): فاز ساکن قطبی‌تر از سیلیکاژل است و برای جداسازی ترکیبات قطبی مناسب‌تر است.

سلولز (Cellulose): یک پلیمر طبیعی است که بیشتر برای جداسازی ترکیبات زیستی و قطبی استفاده می‌شود.

ضخامت لایه نازک: معمولاً بین 0.1 تا 0.25 میلی‌متر برای TLC تحلیلی و 0.5 تا 2 میلی‌متر برای TLC آماده‌سازی (Preparative TLC) است.

نحوه عملکرد پلیت TLC در کروماتوگرافی

آماده‌سازی پلیت: پلیت TLC معمولاً به‌صورت آماده خریداری می‌شود، اما در برخی موارد می‌توان آن را در آزمایشگاه تهیه کرد.

نشاندن نمونه (Spotting): مقدار کمی از نمونه (مخلوطی از ترکیبات) به صورت محلول در یک حلال مناسب، در نزدیک به لبه پایین پلیت (خط مبدأ) نشانده می‌شود. این کار معمولاً با استفاده از یک لوله مویین یا سمپلر انجام می‌گیرد.

قرار دادن پلیت در اتاقک کروماتوگرافی (Developing Chamber): پلیت TLC درون یک ظرف شیشه‌ای به نام اتاقک کروماتوگرافی قرار می‌گیرد که حاوی فاز متحرک (Mobile Phase) است. فاز متحرک یک حلال یا مخلوطی از حلال‌هاست که برای حرکت دادن ترکیبات روی پلیت استفاده می‌شود.

حرکت فاز متحرک: فاز متحرک از طریق خاصیت مویینگی به سمت بالای پلیت حرکت می‌کند. در حین حرکت، ترکیبات نمونه که در نقطه نشاندن قرار دارند، به همراه فاز متحرک به سمت بالا کشیده می‌شوند.

جداسازی ترکیبات: ترکیبات مختلف نمونه با سرعت‌های متفاوت بر روی پلیت حرکت می‌کنند. این تفاوت سرعت به دلیل تفاوت در میزان تمایل (قطبیت) ترکیبات به فاز ساکن و فاز متحرک است.

ترکیباتی که تمایل بیشتری به فاز ساکن دارند، کندتر حرکت می‌کنند.

ترکیباتی که تمایل بیشتری به فاز متحرک دارند، سریع‌تر حرکت می‌کنند.

این تفاوت در تمایل منجر به جداسازی ترکیبات به صورت لکه‌های جداگانه در طول پلیت می‌شود.

خشک کردن و آشکارسازی (Visualization): پس از رسیدن فاز متحرک به نزدیکی بالای پلیت، پلیت از اتاقک خارج شده و خشک می‌شود. سپس، لکه‌های بی‌رنگ ترکیبات ممکن است نیاز به آشکارسازی داشته باشند تا قابل مشاهده شوند. روش‌های آشکارسازی شامل:

نور فرابنفش (UV light): بسیاری از ترکیبات آلی زیر نور UV فلورسانس می‌دهند یا جذب نور UV دارند و به صورت لکه‌های تیره یا روشن قابل مشاهده می‌شوند.

رنگ‌زاهای شیمیایی (Chemical staining reagents): اسپری کردن پلیت با محلول‌های شیمیایی خاص که با ترکیبات نمونه واکنش می‌دهند و لکه‌های رنگی ایجاد می‌کنند (مانند محلول ید، نین‌هیدرین، یا دراگندورف برای شناسایی مواد مخدر).

محاسبه Rf (Retention factor): برای هر لکه جدا شده، مقدار Rf محاسبه می‌شود که نسبت فاصله طی شده توسط لکه تا فاصله طی شده توسط فاز متحرک است. مقدار Rf یک ویژگی فیزیکی-شیمیایی نسبی برای هر ترکیب در شرایط کروماتوگرافی مشخص است و می‌تواند برای شناسایی ترکیبات به کار رود.

کاربردهای پلیت TLC

شناسایی مواد: تشخیص حضور ترکیبات خاص در یک نمونه، مانند تشخیص داروها، رنگ‌ها، یا ترکیبات گیاهی.

بررسی خلوص: ارزیابی خلوص یک ترکیب شیمیایی با مشاهده تعداد لکه‌های جدا شده.

پیگیری واکنش‌های شیمیایی: مانیتورینگ پیشرفت واکنش‌های سنتز آلی با بررسی تغییرات در ترکیبات واکنش‌دهنده و محصول در طول زمان.

آماده‌سازی ترکیبات (Preparative TLC): جداسازی و خالص‌سازی مقادیر کم ترکیبات با خراشیدن لایه ساکن حاوی ترکیب مورد نظر و استخراج آن.

آزمایش‌های سریع و ارزان: به عنوان یک روش غربالگری سریع و کم‌هزینه در آزمایشگاه‌های مختلف.

جمع‌بندی

پلیت TLC یک ابزار اساسی در کروماتوگرافی لایه نازک است که امکان جداسازی، شناسایی و گاهی اوقات خالص‌سازی ترکیبات را فراهم می‌کند. سادگی، سرعت و هزینه پایین این روش، پلیت TLC را به یک انتخاب محبوب در بسیاری از آزمایشگاه‌های شیمی و علوم مرتبط تبدیل کرده است.