محیط کشت خون بزرگسال حاوی SPS (آماده مصرف) – بهار افشان

مقدمه

محیط کشت خون یکی از ابزارهای ضروری تشخیص عفونت‌های خونی مانند باکتریمی و سپتی‌سمی در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی است. محیط کشت خون مایع حاوی سدیم پلی‌انتول سولفونات (SPS) به‌طور گسترده در نمونه‌های بزرگسالان استفاده می‌شود. SPS یک ترکیب کلیدی در این محیط است که با خواص منحصر به‌فرد خود از جمله مهار لخته شدن خون و همچنین غیرفعال‌سازی برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و فاکتورهای ضد میکروبی، شانس تشخیص دقیق پاتوژن‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. با توجه به ضرورت تشخیص دقیق و به موقع در عفونت‌هایی مانند سپتی‌سمی، محیط کشت مایع با SPS نقش حیاتی در بهبود فرآیند تشخیصی ایفا می‌کند.

محتویات محیط کشت خون مایع برای بزرگسالان حاوی SPS

محیط کشت خون مایع از فرمولاسیون دقیقی تشکیل شده است که تمامی نیازهای رشد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا را برآورده می‌کند. اجزای اصلی به شرح زیر هستند:

1-سدیم پلی‌انتول سولفونات (Sodium Polyanethol Sulfonate – SPS)

ویژگی‌های SPS

ضد انعقاد: جلوگیری از انعقاد خون پس از نمونه‌گیری، برای افزایش تماس مستقیم میکروارگانیسم‌ها با محیط مغذی.

مهار عوامل بازدارنده خون: غیرفعال‌سازی پروتئین‌هایی مانند لیزوزیم و کاتیون‌های کمپلمان که ممکن است اثر مهاری روی باکتری‌های موجود در نمونه خون داشته باشند.

غیرفعال‌سازی آنتی‌بیوتیک‌ها: کاهش تأثیر بقایای آنتی‌بیوتیک‌های موجود در خون بیمار، که می‌تواند توانایی شناسایی باکتری‌ها را بهبود بخشد.

افزایش پایداری میکروارگانیسم‌ها: شرایطی را فراهم می‌کند تا تعداد کم باکتری‌ها در خون بتوانند زنده مانده و در آزمایشگاه تکثیر پیدا کنند.

2-پایه مغذی (Nutritional Base)

Trypticase Soy Broth یا Brain Heart Infusion Broth به‌عنوان پایه محیط، شامل کازئین هیدرولیز شده و پپتون‌ها برای تأمین منابع نیتروژن و کربن مورد نیاز میکروارگانیسم‌ها است.

3- گلوکز یا دکستروز

منبع انرژی اصلی برای رشد میکروبی.

4-بافرهای نگهدارنده pH

سیستم بافر فسفات یا بی‌کربنات برای حفظ pH محیط در زمانی که میکروب‌ها تکثیر می‌شوند.

5-رزین‌های ضد میکروبی (اختیاری)

این رزین‌ها در برخی شیشه‌های کشت خون به کار می‌روند و برای کاهش تأثیر آنتی‌بیوتیک‌های باقی‌مانده در نمونه خون بیمار طراحی شده‌اند.

6-مکمل‌های اضافی (برای موارد خاص)

برخی از محیط‌ها ممکن است حاوی خون حیوانی یا عوامل تقویتی خاصی باشند که رشد میکروب‌های کند رشد یا نیازمند شرایط خاص مانند Brucella, Haemophilus یا Neisseria را تسهیل می‌کنند.

کاربردهای محیط کشت خون مایع حاوی SPS در بزرگسالان

تشخیص عفونت‌های دستگاه گردش خون

عفونت‌های خونی مانند باکتریمی و سپتی‌سمی شرایطی جدی هستند که نیاز به تشخیص سریع دارند. محیط‌های کشت حاوی SPS با مهار فعالیت‌های بازدارنده خون، امکان شناسایی دقیق‌تر عوامل بیماری‌زا را فراهم می‌کنند.

تشخیص میکروارگانیسم‌های گرم مثبت و گرم منفی

این محیط‌ها برای طیف گسترده‌ای از باکتری‌های گرم مثبت (Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae) و گرم منفی (Escherichia coli, Klebsiella spp., Pseudomonas aeruginosa) طراحی شده‌اند.

شناسایی پاتوژن‌های کند رشد یا سخت رشد

محیط‌های حاوی SPS امکان رشد باکتری‌های سخت رشد یا کند رشد را فراهم می‌کنند، مانند عامل اندوکاردیت یا Brucella و عفونت‌های ناشی از Neisseria gonorrhoeae.

بهبود حساسیت تشخیص در نمونه‌های با حجم کم پاتوژن

برخی از شرایط بالینی ممکن است شامل حضور تعداد کمی از پاتوژن‌ها در خون باشد. محیط‌های حاوی SPS توانایی غلبه بر چالش‌های مربوط به شمار کم باکتری را دارند.

جلوگیری از رشد آلاینده‌ها و فلور طبیعی

SPS و دیگر ترکیبات محیط کشت، رشد فلور آلاینده یا میکروارگانیسم‌های غیر هدف که ممکن است از پوست وارد محیط شوند، محدود می‌کنند.

نحوه عملکرد SPS در فرآیند تشخیص

مهار لخته شدن خون: SPS از لخته شدن طبیعی جلوگیری می‌کند و این امکان را می‌دهد که میکروارگانیسم‌ها به شکل موثری با محیط در تعامل باشند.

حفظ و افزایش بقا: توسط غیرفعال کردن فاکتورهای خونی مانند لیزوزیم‌ها و کمپلمان‌ها، پایداری و زنده‌مانی پاتوژن‌ها در محیط کشت افزایش یافته و امکان تکثیر آنها فراهم می‌شود.

خنثی‌سازی آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک در بدن:SPS اثر آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آمینوگلیکوزیدها و برخی سفالوسپورین‌ها را کاهش می‌دهد، که این امر منجر به بهبود بازیابی پاتوژن‌ها به‌ویژه در بیماران تحت درمان با آنتی‌بیوتیک می‌شود.

روش نمونه‌گیری و استفاده از محیط کشت خون بزرگسالان حاوی SPS

حجم نمونه خون: معمولاً 8-10 میلی‌لیتر خون از بیمار بزرگسال به یک شیشه کشت خون دارای SPS منتقل می‌شود.

شرایط استریل: نمونه باید در شرایط استریل گرفته شود تا از ورود میکروب‌های آلاینده (contaminant microbes) جلوگیری شود.

انکوباسیون: محیط کشت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 5 تا 7 روز (یا بیشتر، بسته به شرایط) انکوبه می‌شود. در سیستم‌های خودکار، شناسایی رشد میکروارگانیسم معمولاً طی 24-48 ساعت انجام می‌شود.

مزایای استفاده از محیط کشت مایع حاوی SPS

افزایش حساسیت تشخیص: تشخیص دقیق و سریع‌تر عفونت‌های خونی به دلیل مهار اثرات ضد میکروبی خون توسط SPS.

پایداری بالای میکروارگانیسم‌ها: حتی با وجود تعداد کم باکتری‌ها، احتمال زنده ماندن آنها افزایش می‌یابد.

سازگاری با دستگاه‌های خودکار: این محیط‌ها برای استفاده در سیستم‌هایی مانند BACTEC مناسب بوده و فرآیند شناسایی را تسهیل می‌سازند.

کاهش آثار آنتی‌بیوتیک‌ها: امکان شناسایی عفونت‌ها در بیمارانی که از پیش آنتی‌بیوتیک دریافت کرده‌اند.

انعطاف‌پذیری در طیف وسیع میکروب‌ها: امکان شناسایی رده‌های مختلف باکتری‌ها، قارچ‌ها و گاهی حتی مایکوپلاسماها و کلامیدیاها.

نتیجه‌گیری

محیط کشت خون مایع حاوی SPS یکی از مؤثرترین ابزارها برای تشخیص عفونت‌های خونی در بزرگسالان است. ویژگی‌های منحصر به‌فرد SPS مانند ضد انعقاد، مهار آنتی‌بیوتیک‌ها و تسهیل رشد میکروارگانیسم‌ها به تشخیص دقیق عوامل بیماری‌زا کمک شایانی می‌کند. به دلیل تغییرات در الگوی مقاومت آنتی‌بیوتیکی و اهمیت تشخیص سریع عفونت‌ها، استفاده از این محیط به‌ویژه در همراهی با سیستم‌های خودکار تشخیص خون بسیار حیاتی است. این محیط نه‌تنها دقت تشخیص را افزایش می‌دهد، بلکه در مدیریت بهینه درمان نیز نقش اساسی ایفا می‌کند.