محلول لیس (LISS) – بهار افشان

مقدمه

مخفف عبارت Low Ionic Strength Solution است که به معنای محلول با قدرت یونی کم می‌باشد. این محلول یکی از مواد کمکی مهم در آزمایش‌های ایمونوهما‌تولوژی و بانک خون است و عمدتاً برای تقویت واکنش‌های آنتی‌بادی-آنتی‌ژن و بهبود حساسیت در آزمایش‌های مربوط به گروه‌بندی خون، غربالگری آنتی‌بادی‌ها و Cross-Matching (تطابق خون) استفاده می‌شود.

ویژگی‌های محلول LISS

محلول LISS دارای ویژگی‌هایی است که آن را برای کاربردهای ایمونولوژیک مناسب کرده است:

کاهش قدرت یونی محیط: قدرت یونی کاهش‌یافته این محلول باعث تسهیل واکنش‌های آنتی‌بادی با آنتی‌ژن گلبول‌های قرمز می‌شود.

تسریع زمان واکنش: محلول LISS سرعت واکنش‌های ایمونولوژیک را افزایش داده و زمان انجام آزمایش‌ها را کاهش می‌دهد.

پایداری آزمایش: به دلیل کاهش اثرات تداخل‌کننده، این محلول عملکرد واکنش‌های ایمونولوژیک را پایدارتر می‌کند.

مکانیسم عمل محلول LISS

هنگامی که آنتی‌بادی‌های ایمونوگلوبولین (معمولاً IgG) با گلبول‌های قرمز حاوی آنتی‌ژن مربوطه واکنش می‌دهند، به دلیل بار الکتریکی طبیعی گلبول‌های قرمز و قدرت یونی محیط، این واکنش ممکن است کند یا ناکامل باشد. محلول LISS با کاهش قدرت یونی محلول اطراف گلبول‌های قرمز:

کاهش سد زتا (Zeta Potential): سد زتا به دلیل بار منفی طبیعی گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود که باعث دفع سلول‌ها از یکدیگر می‌گردد. محلول LISS این سد را کاهش داده و گلبول‌های قرمز را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند.

تسریع حرکت آنتی‌بادی‌ها: به دلیل کاهش قدرت یونی، اتصال آنتی‌بادی‌ها به آنتی‌ژن‌های روی سطح گلبول‌های قرمز آسان‌تر و سریع‌تر می‌شود.

تقویت واکنش‌های ایمونولوژیک: محلول LISS باعث افزایش احتمال تشکیل کمپلکس آنتی‌ژن-آنتی‌بادی در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌شود.

کاربردهای محلول LISS در آزمایش‌های بانک خون

شناسایی آنتی‌بادی‌ها (Antibody Screening): یکی از کاربردهای اصلی محلول LISS در شناسایی آنتی‌بادی‌های موجود در سرم یا پلاسمای بیمار است. این روش به‌طور خاص برای کشف آنتی‌بادی‌های غیرفعال یا ضعیف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

Cross-Matching خون: در فرآیند تطبیق خون اهداکننده و بیمار، محلول LISS به عنوان یک تقویت‌کننده واکنش بین آنتی‌بادی‌های موجود در سرم گیرنده و آنتی‌ژن‌های موجود در گلبول‌های قرمز اهداکننده استفاده می‌شود.

آزمایش کومبس غیرمستقیم (Indirect Coombs Test): محلول LISS حساسیت آزمون کومبس غیرمستقیم را افزایش می‌دهد و امکان شناسایی آنتی‌بادی‌های ضعیف‌تر را فراهم می‌سازد.

شناسایی ناسازگاری ABO و Rh: محلول LISS برای بررسی واکنش‌های آنتی‌بادی در تشخیص ناسازگاری گروه‌های خونی ABO یا Rh استفاده می‌شود.

کاهش زمان انکوباسیون: این محلول در فرآیندهایی که نیاز به انکوباسیون دارند، زمان را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و آزمایش‌ها را سریع‌تر و کارآمدتر می‌کند.

مزایا و محدودیت‌های محلول LISS

مزایا

افزایش حساسیت و دقت: واکنش‌های آنتی‌ژن-آنتی‌بادی با محلول LISS تقویت شده و امکان شناسایی آنتی‌بادی‌های با میل ترکیبی کم فراهم می‌شود.

کاهش زمان آزمایش‌ها: این محلول زمان انکوباسیون را کوتاه کرده و بهبود کارایی آزمایش‌ها را ممکن می‌سازد.

سازگاری گسترده: محلول LISS در آزمایش‌های گوناگون ایمونوهما‌تولوژیکی قابل استفاده است.

محدودیت‌ها

نتایج مثبت کاذب: به دلیل کاهش سد زتا، ممکن است محلول LISS به توده‌سازی ناخواسته گلبول‌های قرمز منجر شود که باعث نتایج مثبت کاذب گردد.

حساسیت به تکنیک: برای استفاده مؤثر و جلوگیری از خطاها، لازم است تکنیک آزمایش‌ها به‌طور دقیق اجرا شود.

عدم پاسخگویی در بعضی شرایط خاص: نتایج واکنش‌های تقویتی ایجاد شده توسط LISS ممکن است در برخی موارد با نتایج بالینی مطابقت نداشته باشد.

جمع‌بندی

محلول LISS یکی از معرف‌های مهم در آزمایشگاه‌های ایمونوهما‌تولوژی و بانک خون است که به عنوان تقویت‌کننده واکنش‌های ایمونولوژیک میان آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌های گلبول‌های قرمز شناخته می‌شود. این محلول در آزمایش‌هایی مانند شناسایی آنتی‌بادی، تطبیق خون، شناسایی ناسازگاری‌های ABO و Rh و آزمایش کومبس غیرمستقیم به کار می‌رود. با کاهش سد زتا و تسریع واکنش‌ها، LISS حساسیت آزمایش‌ها را افزایش داده و زمان فرآیندها را کوتاه می‌کند. استفاده صحیح و دقیق از این محلول به کاهش خطاها و افزایش دقت در تشخیص‌های آزمایشگاهی کمک شایانی می‌کند.