لکتین محرک سلولی (فایتوهماگلوتینین) – بهار افشان

مقدمه

Phytohemagglutinin (PHA) یک لکتین گیاهی است که از گونه‌های مختلف لوبیا (به‌خصوص لوبیای قرمز یا Phaseolus vulgaris) استخراج می‌شود و به‌عنوان یک محرک سلولی قوی شناخته می‌شود. این ترکیب عمدتاً در تحقیقات ایمونولوژی و زیست‌شناسی سلولی برای فعال کردن لنفوسیت‌ها استفاده می‌شود.

خواص و عملکرد PHA

ساختار و منبع

لکتین به پروتئین‌هایی گفته می‌شود که توانایی اتصال به قندها یا گلیکپروتئین‌ها را دارند. PHA از منابع گیاهی، به‌ویژه دانه‌های لوبیا قرمز (Kidney beans)، استخراج می‌شود. حاوی دو نوع مولکولی اصلی است:

PHA-L: تمایل ویژه‌ای به گلیکوپروتئین‌های سلولی دارد.

PHA-E: مؤثرتر در لخته کردن گلبول‌های قرمز خون (Hemagglutination) است.

عملکرد در تحریک سلولی

PHA به‌عنوان یک محرک قوی برای عملیات زیر شناخته می‌شود:

فعال‌سازی لنفوسیت‌های T: با اتصال به گلیکوپروتئین‌های سطح سلول، مسیرهای سیگنال‌دهی داخل سلولی را تحریک کرده و باعث تقسیم و تکثیر لنفوسیت‌های T می‌شود. این فعال‌سازی منجر به تولید سایتوکاین‌ها مانند اینترلوکین-2 (IL-2) و افزایش تکثیر سلولی می‌شود.

لخته کردن گلبول‌های قرمز (هم‌آگلوتیناسیون): PHA توانایی اتصال به مکان‌های خاص بر سطح گلوبول‌های قرمز خون را دارد و باعث تجمع و لخته شدن سلول‌های خونی می‌شود.

کاربردهای PHA

PHA عمدتاً در تحقیقات آزمایشگاهی و پزشکی برای اهداف زیر به کار می‌رود:

در تحقیقات ایمونولوژیکی

به عنوان یک محرک برای فعال‌سازی لنفوسیت‌ها در مطالعات:

بررسی عملکرد سیستم ایمنی و بیماری‌های خودایمنی.

آزمایش قابلیت تکثیر سلولی و تنظیم آپوپتوز در شرایط ایمونولوژیکی.

تولید سایتوکاین‌ها

PHA برای تحریک لنفوسیت‌ها و تولید سایتوکاین‌هایی مانند:

IL-2

IFN-γ

این سایتوکاین‌ها در ارزیابی عملکرد سیستم ایمنی استفاده می‌شوند.

آموزش و تمرین در آزمایشگاه‌ها

در آزمایشگاه‌ها، PHA به‌عنوان ابزار استانداردی برای مطالعه تکثیر سلولی و فعالیت لنفوسیت‌ها به کار می‌رود.

آزمایشات تشخیصی

در تست‌های تکثیر لنفوسیتی (Lymphocyte Proliferation Assay):

برای بررسی پاسخ ایمنی افراد به عوامل تحریک‌کننده.

کاربرد در یافتن نقص عملکرد لنفوسیت‌ها و بیماری‌های ایمنی.

مکانیسم:

-اتصال به غشای سلول: PHA با اتصال به گلیکوپروتئین‌های خاص سطح لنفوسیت‌های T، باعث فعال‌سازی مسیرهای پیام‌رسانی داخل سلولی می‌شود.

-افزایش تکثیر سلولی: این فعال‌سازی، چرخه سلولی را تحریک کرده و تقسیم سلولی را تسریع می‌کند.

-تولید میانجی‌های ایمنی: سایتوکاین‌هایی مانند IL-2 باعث تقویت پاسخ ایمنی و تکثیر بیشتر سلول‌های T می‌شوند.

ملاحظات

دوز و غلظت: استفاده از غلظت‌های مناسب PHA در محیط کشت یا آزمایش‌ها بسیار مهم است، زیرا غلظت‌های بالا می‌توانند باعث سمیت سلولی شوند.

عوارض احتمالی: در برخی موارد، این ماده می‌تواند تولید پاسخ ایمنی بیش از حد تحریک‌شده را هدایت کند که ممکن است منجر به آسیب به سلول شود.

شرایط ذخیره‌سازی: PHA معمولاً در دمای پایین (دمای یخچال یا فریزر) ذخیره می‌شود تا فعالیت آن حفظ شود.

جمع‌بندی

Phytohemagglutinin یک لکتین گیاهی قوی است که عمدتاً برای تحریک لنفوسیت‌های T و فعال‌سازی سیستم ایمنی در مطالعات ایمونولوژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده ابزاری ارزشمند برای بررسی بیماری‌های ایمنی و نحوه عملکرد سلول‌ها در محیط آزمایشگاهی محسوب می‌شود.÷÷÷÷÷