اوره آز سریع جامد – بهار افشان

مقدمه

تست اوره‌آز سریع یکی از روش‌های تشخیصی دقیق و سریع برای شناسایی هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) است که عامل اصلی بیماری‌های گاستریت مزمن، زخم معده و اثنی‌عشر و سرطان معده محسوب می‌شود. در روش جامد یا کیت اوره‌آز سریع، به جای استفاده از محیط مایع، از محیط جامدی مانند ژل یا قرص، برای انجام آزمایش استفاده می‌شود.

مبنای تست اوره‌آز سریع

مانند روش مایع، این تست مبتنی بر وجود آنزیم اوره‌آز (Urease) بوده که توسط هلیکوباکتر پیلوری تولید می‌شود. این آنزیم سبب هیدرولیز اوره به آمونیاک و دی‌اکسید کربن می‌شود. آمونیاک باعث افزایش pH محیط شده و این تغییر توسط یک نشانگر رنگی (مانند فنول رد) به صورت تغییر رنگ تشخیص داده می‌شود.

ساختار تست جامد اوره‌آز سریع

در روش جامد، تست به صورت کیت آماده ارائه می‌شود که شامل یک پد یا ژل جامد است و به تجهیزات اضافی کمتری نسبت به روش مایع نیاز دارد.

اوره: ماده پایه برای واکنش آنزیم اوره‌آز و تولید آمونیاک.

ژل جامد یا پد: محیطی نفوذپذیر که اوره و نشانگر رنگی را در خود دارد.

نشانگر رنگی (مانند فنول رد): حساس به تغییرات pH که تغییر رنگ محیط را نشان می‌دهد.

نحوه انجام تست جامد اوره‌آز سریع

نمونه‌برداری: بافت‌های معده بیمار (معمولاً از ناحیه آنترام معده) طی اندوسکوپی برداشته می‌شود.

قرار دادن نمونه در کیت: نمونه بافت در محلول یا کیت جامد (ژل، قرص یا پد) قرار داده می‌شود، به‌طوری‌که با محیط تست که حاوی اوره و نشانگر است تماس پیدا می‌کند.

انتظار برای تغییر رنگ: در صورت وجود هلیکوباکتر پیلوری و فعالیت اوره‌آز، تولید آمونیاک باعث تغییر pH و تغییر رنگ محیط می‌شود.

تغییر رنگ معمولاً از زرد به صورتی یا قرمز خواهد بود.

زمان‌بندی تغییر رنگ

نتایج مثبت سریع: در صورتی که میزان باکتری زیاد باشد، تغییر رنگ ممکن است در عرض چند دقیقه ظاهر شود.

نتایج مثبت تأخیری: اگر تعداد باکتری کم باشد، تغییر رنگ ممکن است تا 2 ساعت یا حتی 24 ساعت طول بکشد.

نتیجه منفی: عدم تغییر رنگ در طول مدت زمان مشخص نشان‌دهنده عدم حضور هلیکوباکتر پیلوری است.

کاربردها

تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری: تست اوره‌آز سریع جامد برای شناسایی این باکتری موثر است و معمولاً در بیماران مبتلا به زخم‌ معده یا گاستریت استفاده می‌شود.

راهنمای درمان: تشخیص مثبت هلیکوباکتر پیلوری به پزشک کمک می‌کند تا درمان مناسب (آنتی‌بیوتیک + مهارکننده‌های پمپ پروتون) را تجویز کند.

غربالگری: این تست می‌تواند برای تشخیص اولیه عفونت در جمعیت‌های به خطر افتاده مفید باشد.

پایش اثربخشی درمان: تست مجدد پس از درمان، برای بررسی اثربخشی درمان و ریشه‌کن کردن باکتری انجام می‌شود.

مزایای روش جامد

آسان و آماده استفاده: کیت‌های جامد معمولاً به صورت پیش‌ساخته ارائه می‌شوند و نیازی به آماده‌سازی محیط کشت یا مخلوط کردن مواد ندارند.

حساسیت و اختصاصیت بالا: این روش به‌ویژه اگر نمونه‌برداری دقیق باشد، نتایج دقیق‌تری نسبت به تست‌های سرولوژی ارائه می‌کند.

قابل حمل: کیت‌های جامد سبک و قابل حمل هستند و در شرایط آزمایشگاهی ساده یا حتی کلینیک اندوسکوپی قابل استفاده‌اند.

اقتصادی: نسبت به روش‌های پیچیده‌تر مانند کشت باکتری یا PCR، هزینه کمتری دارد.

محدودیت‌های روش جامد

اثر داروها: مصرف داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) ممکن است باعث نتیجه منفی کاذب شود.

نمونه‌برداری نامناسب: اگر نمونه بافت به‌درستی انتخاب نشود یا بافت آلوده نباشد، ممکن است منفی کاذب رخ دهد.

تداخلات محیطی: امکان تداخل با سایر باکتری‌های اوره‌آز مثبت غیرهلیکوباکتری وجود دارد (گرچه این احتمال کم است).

نیاز به محیط خنک: کیت‌های جامد باید در شرایط دمایی خنک و مناسب نگهداری شوند.

دقت و حساسیت تست اوره‌آز سریع جامد

حساسیت: بین 85-95%.

اختصاصیت: بالای 90%.

اگر کیت به درستی استفاده شود و نمونه برداشته شده مناسب باشد، این تست یکی از بهترین روش‌های غربالگری و تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری است.

مقایسه روش جامد با روش مایع

جمع‌بندی

تست اوره‌آز سریع به روش جامد (مانند کیت‌های آماده) به دلیل سهولت استفاده، زمان پاسخ‌دهی سریع و دقت بالایی که در تشخیص هلیکوباکتر پیلوری دارد، یکی از ابزارهای پرکاربرد در آزمایشگاه‌ها و کلینیک‌های گوارش است. این تست بیشتر در غربالگری اولیه عفونت، راهنمای درمان و حتی بررسی اثربخشی درمان به کار می‌رود. البته مانند هر تست دیگری، ممکن است در برخی موارد نتایج مثبت یا منفی کاذب اتفاق بیفتد که نیازمند توجه به شرایط و استفاده از روش‌های تکمیلی مانند تست آنتی‌ژن مدفوع یا PCR باشد.