رنگ رتیکولوسیت (آماده مصرف) – بهارافشان

مقدمه

اندازه‌گیری هموگلوبین یک تست پایه و حیاتی در آزمایشگاه‌های هماتولوژی است که برای تشخیص بیماری‌های خونی مانند آنمی و پلی‌سیتمی استفاده می‌شود. روش درابکین (Drabkin’s Method) یکی از رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های شیمیایی برای سنجش هموگلوبین است، که از یک محلول استاندارد برای تولید یک محصول کروموژنیک استفاده می‌کند. این مقاله به شرح اصول، مواد و روش انجام سنجش هموگلوبین با استفاده از محلول درابکین می‌پردازد.

محلول درابکین

محلول درابکین یک محلول شیمیایی است که حاوی ترکیبات زیر است:

پتاسیم سیانید (KCN): عامل تبدیل هموگلوبین به سیان‌هموگلوبین.

پتاسیم فروسیانید (K3Fe(CN)6): اکسیدکننده هموگلوبین به مت‌هموگلوبین.

سدیم بیکربنات (NaHCO3): به‌عنوان بافر عمل می‌کند.

آب دیونیزه: به‌عنوان حلال.

اصل روش درابکین

سنجش هموگلوبین با روش درابکین بر اساس تبدیل تمام مشتقات هموگلوبین (به جز سولفهموگلوبین) به سیان‌مت‌هموگلوبین (Cyanmethemoglobin) انجام می‌شود. این ترکیب پایدار است و جذب نوری مشخصی در طول موج 540 نانومتر دارد که با اسپکتروفتومتر اندازه‌گیری می‌شود.

مراحل اصلی شامل موارد زیر است:

پتاسیم فروسیانید موجود در محلول، هموگلوبین را به مت‌هموگلوبین اکسید می‌کند.

پتاسیم سیانید مت‌هموگلوبین را به سیان‌مت‌هموگلوبین تبدیل می‌کند.

میزان جذب نوری سیان‌مت‌هموگلوبین که متناسب با غلظت هموگلوبین است، در طول موج 540 نانومتر اندازه‌گیری می‌شود.

مواد لازم

محلول درابکین

نمونه خون EDTA (ضد انعقاد)

اسپکتروفتومتر

آب مقطر یا دیونیزه

لوله‌های آزمایش یا کووت‌های اسپکتروفتومتری

استاندارد سیان‌مت‌هموگلوبین (برای کالیبراسیون دستگاه)

روش کار

تهیه مخلوط نمونه: در یک لوله آزمایش، 5 میلی‌لیتر محلول درابکین بریزید. 20 میکرولیتر خون ضد انعقادشده (EDTA) را به محلول اضافه کرده و مخلوط کنید.

زمان انکوباسیون: مخلوط را به مدت 3-5 دقیقه در دمای اتاق قرار دهید تا واکنش کامل شود.

اندازه‌گیری جذب نوری: نمونه را به اسپکتروفتومتر منتقل کنید. جذب نوری را در طول موج 540 نانومتر در مقابل بلانک (محلول درابکین بدون خون) بخوانید.

کالیبراسیون: از یک محلول استاندارد سیان‌مت‌هموگلوبین با غلظت مشخص برای تنظیم دستگاه استفاده کنید.

محاسبه: بر اساس قانون بیر-لمبرت، جذب نوری ثبت‌شده متناسب با غلظت هموگلوبین است. با استفاده از فرمول یا جدول کالیبراسیونی، غلظت هموگلوبین بر حسب گرم بر دسی‌لیتر (g/dL) محاسبه می‌شود.

مزایا و محدودیت‌های روش درابکین

مزایا:

روشی دقیق، استاندارد و پذیرفته‌شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO).

توانایی سنجش تمام انواع هموگلوبین (به جز سولف‌هموگلوبین).

پایداری بالای سیان‌مت‌هموگلوبین.

محدودیت‌ها:

استفاده از سیانید یک خطر بالقوه بوده و نیازمند احتیاط‌های ایمنی است.

نمی‌تواند سولف‌هموگلوبین را که در موارد خاصی از مسمومیت دارویی یا شیمیایی تولید می‌شود، تشخیص دهد.

نیاز به اسپکتروفتومتر، که ممکن است در برخی محیط‌های کم‌امکانات موجود نباشد.

ملاحظات ایمنی

محلول درابکین حاوی سیانید است که یک ماده سمی محسوب می‌شود. مراقبت‌های ایمنی شامل استفاده از دستکش، عینک محافظ و کار در محیط دارای تهویه مناسب الزامی است.

محلول‌های استفاده‌شده یا باقی‌مانده باید طبق دستورالعمل‌های ایمنی زیستی دفع شوند.

کاربردهای بالینی و تحقیقاتی

تشخیص آنمی: اندازه‌گیری میزان هموگلوبین برای طبقه‌بندی انواع آنمی (میکروسیتیک، نورموسیتیک، ماکروسیتیک).

پایش درمان‌ها: ارزیابی پاسخ بیماران با آنمی به درمان‌های مختلف (مانند تزریق آهن یا مکمل‌های تغذیه‌ای).

تحقیقات هموگلوبین: مطالعه مشتقات مختلف هموگلوبین برای بررسی اختلالات خونی.

نتیجه‌گیری

روش درابکین برای سنجش هموگلوبین یکی از تکنیک‌های استاندارد در آزمایشگاه‌های هماتولوژی است که به دلیل دقت و پایداری بالا مورد استفاده جهانی قرار می‌گیرد. با وجود محدودیت‌های اندک، این روش همچنان یکی از ابزارهای کلیدی در پایش و تشخیص بیماری‌های خونی به شمار می‌آید.