استاندارد آمفتامین – بهار افشان

مقدمه

آمفتامین یک داروی محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) است که در ابتدا برای درمان بیماری‌هایی مانند نارکولپسی (حمله خواب)، اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) و چاقی استفاده می‌شد. این دارو با افزایش ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، نوراپی‌نفرین و سروتونین در مغز عمل می‌کند، که منجر به افزایش هوشیاری، تمرکز، انرژی و کاهش خستگی می‌شود.

با وجود کاربردهای پزشکی، آمفتامین دارای پتانسیل بالایی برای سوءمصرف و ایجاد وابستگی است. سوءمصرف آمفتامین می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله مشکلات قلبی-عروقی، اختلالات روانپزشکی (مانند روان‌پریشی و اضطراب)، آسیب مغزی و حتی مرگ ناگهانی شود. به همین دلیل، نظارت دقیق بر مصرف آمفتامین و شناسایی سوءمصرف یا انحراف مصرفی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

روش‌های تشخیص آمفتامین

تشخیص آمفتامین و متابولیت‌های آن در نمونه‌های بیولوژیکی (مانند ادرار، خون، بزاق یا مو) به روش‌های گوناگون انجام می‌شود. این روش‌ها عموماً به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

روش‌های غربالگری (Screening Methods)

این تست‌ها سریع، مقرون‌به‌صرفه و معمولاً بر پایه شناسایی کیفی آمفتامین و یا مشتقات آن هستند. روش‌های غربالگری شامل:

ایمونواسی‌ها (Immunoassays): در این روش از آنتی‌بادی‌ها برای تشخیص آمفتامین و یا متابولیت‌های آن استفاده می‌شود مثل سنجش ایمونواسی آنزیمی (ELISA)، ایمونواسی پلاریزاسیون فلورسانس (FPIA) و تست‌های ایمونواسی مبتنی بر ذرات. این روش برای غربالگری اولیه، مانند آزمایش‌های تشخیص اعتیاد در محیط‌های بالینی، قانونی و یا محل کار استفاده می شود.

روش‌های تأییدی (Confirmatory Methods): این روش‌ها حساس‌تر و دقیق‌تر هستند و برای شناسایی و اندازه‌گیری مقادیر دقیق آمفتامین و مشتقات آن (مانند مت‌آمفتامین) استفاده می‌شوند. رایج‌ترین روش‌ها شامل کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)، کروماتوگرافی گازی-طیف‌سنجی جرمی (GC-MS) و کروماتوگرافی مایع-طیف‌سنجی جرمی (LC-MS/MS) هستند.

روش کروماتوگرافی در شناسایی آمفتامین

کروماتوگرافی یک تکنیک رایج در تجزیه و تحلیل ترکیبات شیمیایی است و برای شناسایی مواد مخدر از جمله آمفتامین کاربرد گسترده‌ای دارد. روش‌های کروماتوگرافی به دلیل دقت بالا، توانایی تفکیک مواد مشابه و امکان اندازه‌گیری کمی، به عنوان روش‌های طلایی در آزمایش‌های تأییدی (Confirmatory Testing) شناخته می‌شوند.

انواع روش‌های کروماتوگرافی در تشخیص آمفتامین

کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)

یک روش ساده و کم‌هزینه برای غربالگری اولیه است. در این روش، نمونه بر روی یک صفحه پوشیده شده با لایه‌ای نازک از ماده جاذب (مانند سیلیکاژل) قرار داده می‌شود و با حرکت فاز متحرک، مواد بر اساس قطبیت خود جدا می‌شوند.

مزایا:

سرعت و هزینه پایین.

قابلیت استفاده در محل و نیاز به تجهیزات کم.

معایب:

حساسیت کمتر نسبت به روش‌های GC-MS و LC-MS/MS.

کروماتوگرافی گازی (GC)

در این روش، نمونه پس از مشتق‌سازی (Derivatization) به فاز گازی تبدیل شده و با استفاده از یک گاز حامل از ستون کروماتوگرافی عبور می‌کند.

ترکیب GC با طیف‌سنج جرمی (MS) (GC-MS) امکان شناسایی دقیق آمفتامین و مشتقات آن را فراهم می‌کند.

مزایا:

دقت و حساسیت بالا.

شناسایی ساختار شیمیایی آمفتامین از طریق طیف جرمی.

کروماتوگرافی مایع (LC)

در این روش، نمونه در فاز مایع حرکت کرده و با فاز ساکن برهم‌کنش می‌کند.

ترکیب این روش با طیف‌سنجی جرمی پشت سر هم (LC-MS/MS) امکان تشخیص و اندازه‌گیری همزمان چندین دارو و متابولیت‌ها را فراهم می‌کند.

مزایا:

توانایی شناسایی آمفتامین و متابولیت‌های آن در نمونه‌های پیچیده بیولوژیکی.

حساسیت بالا و مناسب برای اندازه‌گیری مقادیر کم دارو.

نقش استاندارد آمفتامین در تشخیص

استاندارد آمفتامین ماده مرجعی است که به عنوان مبنای شناسایی و اندازه‌گیری آمفتامین در نمونه‌های بیولوژیکی استفاده می‌شود.

نتیجه‌گیری

آمفتامین به عنوان یک داروی محرک سیستم عصبی مرکزی با پتانسیل سوءمصرف بالا، نیازمند روش‌های دقیق و قابل اعتماد برای شناسایی و کنترل است. روش‌های کروماتوگرافی، به ویژه GC-MS و LC-MS/MS، استانداردهای طلایی برای شناسایی و اندازه‌گیری آمفتامین و متابولیت‌های آن هستند. استفاده از استانداردهای خالص آمفتامین در این روش‌ها تضمین‌کننده دقت، صحت و اعتبار نتایج است. با استفاده صحیح از این روش‌ها، می‌توان سوءمصرف آمفتامین را به موقع و با دقت بالا شناسایی و اقدامات مداخله‌ای مناسب را انجام داد.