استاندارد مورفین – بهار افشان

مقدمه

مرفین یکی از مهم‌ترین داروهای مخدر طبیعی است که از گیاه خشخاش استخراج می‌شود و طی دهه‌ها برای کنترل درد شدید در شرایط پزشکی استفاده شده است. این دارو به‌عنوان آگونیست گیرنده‌های μ-اوپیوئیدی عمل می‌کند و با مهار انتقال سیگنال‌های درد به مغز، یک اثر قوی تسکین‌دهنده ایجاد می‌کند. مرفین به علت توانایی بالا در کاهش درد، به‌صورت گسترده در درمان دردهای مزمن، پس از جراحی و دردهای مرتبط با سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با وجود کاربرد درمانی، سوءمصرف مرفین به دلیل تأثیرات سرخوشی‌زا و وابستگی جسمی و روانی، یک نگرانی بزرگ پزشکی و اجتماعی است. مصرف مرفین در دوزهای بالا می‌تواند منجر به عوارض شدیدی مانند خواب‌آلودگی مفرط، کاهش ضربان قلب و تنفس، آسیب‌دیدگی مغز و حتی اوردوز کشنده شود. شناسایی سوءمصرف مرفین و کنترل استفاده نادرست از آن برای جلوگیری از پیامدهای منفی ضروری است.

روش‌های تشخیص مرفین

تشخیص مرفین در نمونه‌های زیستی مانند ادرار، خون، بزاق یا مو، به روش‌های متنوعی انجام می‌شود. این روش‌ها برای غربالگری و تأیید سوءمصرف مرفین شامل موارد زیر هستند:

روش‌های غربالگری (Screening Methods)

این روش‌ها سریع، آسان و کم‌هزینه هستند و برای شناسایی کیفی مرفین در نمونه‌های بیولوژیکی طراحی شده‌اند. روش های ایمونواسی‌ها (Immunoassays) از سنجش‌های آنتی‌بادی‌محور برای شناسایی مرفین یا متابولیت‌های آن مانند مورفین-3-گلوکورونید (M3G) استفاده می‌شود. مثل سنجش ایمونواسی آنزیمی (ELISA) و ایمونواسی کینیتیک. آزمایش‌های غربالگری اولیه مانند بررسی‌های پزشکی قانونی و آزمایش‌های ترک اعتیاد استفاده می شود.

روش‌های تأییدی (Confirmatory Methods)

این روش‌ها حساس‌تر و دقیق‌تر هستند و برای اندازه‌گیری کمی مرفین و متابولیت‌های آن استفاده می‌شوند. رایج‌ترین روش‌ها عبارتند از:

کروماتوگرافی لایه نازک (TLC): روش ارزان‌تر برای جداسازی و شناسایی مرفین در نمونه‌های اولیه.

کروماتوگرافی گازی-طیف‌سنجی جرمی (GC-MS): دقت بالا برای شناسایی ساختار شیمیایی مرفین.

کروماتوگرافی مایع-طیف‌سنجی جرمی (LC-MS/MS): حساس‌ترین روش برای شناسایی همزمان مرفین و متابولیت‌های آن در نمونه‌های پیچیده.

روش کروماتوگرافی در شناسایی مرفین

کروماتوگرافی یکی از جامع‌ترین روش‌های آزمایشگاهی در شناسایی مواد مخدر، از جمله مرفین است. این روش‌ها به دلیل دقت بالا، حساسیت مناسب و امکان شناسایی و اندازه‌گیری کمی، در تست‌های تأییدی استاندارد طلایی محسوب می‌شوند.

انواع روش‌های کروماتوگرافی برای مرفین

کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)

این روش به‌صورت ساده و ارزان برای غربالگری مرفین در آزمایش‌های اولیه استفاده می‌شود.

پروتکل ساده TLC:

آماده‌سازی نمونه‌ها با استخراج مایع-مایع (Liquid-Liquid Extraction).

تزریق نمونه بر روی صفحات سیلیکاژل.

استفاده از فاز متحرک مانند کلروفرم: متانول: آمونیاک یا اتیل استات: متانول: آب.

شناسایی لکه‌ها با نور UV یا معرف‌های شیمیایی مانند دراگون‌دورف.

مزایا: سرعت بالا و مقرون‌به‌صرفه.

معایب: حساسیت کمتر نسبت به GC-MS یا LC-MS.

کروماتوگرافی گازی (GC)

در این روش، نمونه مرفین پس از مشتق‌سازی با فاز گازی منتقل شده و جداسازی و شناسایی آن در ستون کروماتوگرافی انجام می‌شود.

GC-MS: ترکیب GC با طیف‌سنج جرمی امکان شناسایی ساختار شیمیایی مرفین و متابولیت‌های آن را فراهم می‌کند.

مزایا: دقت بالا، تفکیک دقیق و شناسایی ترکیبات خاص.

کروماتوگرافی مایع (LC)

LC-MS/MS: یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای اندازه‌گیری مرفین و متابولیت‌های آن در نمونه‌های بیولوژیکی.

این روش قادر است مقدار دقیق مرفین را در نمونه‌های پیچیده مانند خون یا ادرار مشخص کند.

نقش استاندارد مرفین در تشخیص

استاندارد مرفین ماده مرجعی است که به عنوان پایه‌ای برای شناسایی و اندازه‌گیری مرفین در روش‌های آزمایشگاهی استفاده می‌شود.

نتیجه‌گیری

مرفین به عنوان یکی از پرکاربردترین داروهای مخدر در پزشکی و یکی از پرخطرترین مواد در سوءمصرف، نیازمند روش‌های دقیق برای شناسایی و اندازه‌گیری است. روش‌های کروماتوگرافی مانند GC-MS و LC-MS/MS استانداردهای طلایی در شناسایی مرفین و متابولیت‌های آن هستند. استفاده از استانداردهای خالص مرفین امکان تضمین دقت، صحت و اعتبار نتایج آزمایش‌ها را فراهم می‌سازد. با اجرای صحیح این روش‌ها، می‌توان سوءمصرف مرفین را با حساسیت بالا شناسایی و اقدامات مداخله‌ای مؤثر انجام داد.